Werken met de dood

Als team werken ze vooral in stilte, een beetje weggestopt in het ziekenhuis. Bij de ingang een summier bordje met ‘dienst’. Toch gebeurt hier in het mortuarium van het MCL heel belangrijk werk. Hier worden overledenen na een dodelijk ongeval of overlijden na een slopende ziekte weer zo mooi mogelijk gemaakt voor de familie, zodat ze op een passende en goede manier afscheid kunnen nemen van hun dierbare.

Ellis en Patricia werken samen met nog zes collega’s in het mortuarium. In het gedeelte waar familie wordt opgevangen, is er een centrale warm aangeklede ontvangstruimte waar familie kan verzamelen en verdriet delen of even op adem kan komen. Verder verschillende kamers waar een overledene kan worden opgebaard. Een kinderkamer, maar ook een ruimte waar families met een moslimachtergrond een rituele bewassing kunnen uitvoeren. Zo kunnen ze, op eigen religieuze wijze, afscheid nemen van hun overleden familielid.

Dit zijn de enige ruimtes toegankelijk voor familie. Daarachter de werkruimtes die meer doen denken aan wat je soms ziet in een thrillerserie. Maar het werk dat hier gebeurt, doet zeker niet aan deze series denken, verzekeren Ellis en Patricia. Overledenen worden hier binnengebracht nadat ze in het ziekenhuis zijn overleden, maar ook komen er overledenen van buiten het ziekenhuis. Deze overledenen worden binnengebracht voor een donatieprocedure of een obductie. Witte tegeltjes, scherp licht en in de wand grote koellades met deurtjes waarachter lichamen  bewaard kunnen worden. Verder materiaal om de beschadigde lichamen zo goed mogelijk te herstellen. Hechtmateriaal, sproeiers, maar ook shampoos en oogkapjes. Aan het plafond een tillift, want er komen ook heel zware lichamen binnen.

Vandaag ligt er een oudere vrouw op een baar. Ellis bekijkt haar eens goed. De vrouw ziet er relatief goed uit. Ellis pakt een borstel en begint liefdevol het haar te borstelen. Daarna verzorgt ze de nagels en stopt ze oogkapjes onder de oogleden, zodat ‘de bolling’ mooi blijft. Deze mevrouw gaat netjes en schoon naar huis, zoals ze er normaal ook uit zou willen zien. Familie is vaak dankbaar dat er zo goed voor hun overledenen wordt gezorgd. Mensen – ook veel collega’s in het ziekenhuis - hebben volgens Patricia vaak geen idee wat ze doen in het mortuarium en hoe belangrijk dat werk is. Sommigen vinden het een wat enge plek. ‘‘Maar dat is het niet en we doen heel mooi, bijzonder en belangrijk werk.’’

Beiden houden ze van hun werk. Ellis doet het al elf jaar. Ze begon als helpende in de ouderenzorg maar vond dat al snel een sleur, vaak dezelfde mensen met dezelfde problemen. Dat was reden voor haar om te solliciteren bij het mortuarium. ‘‘Hier is geen dag hetzelfde. Soms heb je geen overlijden en is het heel rustig, de volgende dag zijn het er meerdere of heb je een obductie en is het hartstikke druk. Die spanning en afwisseling maakt het aantrekkelijk.’’ Bij een obductie wordt een overledene helemaal onderzocht en opengemaakt om de exacte doodsoorzaak te achterhalen. Aan de medewerkers van het mortuarium de taak om ervoor te zorgen dat na afloop de overledene weer zo mooi mogelijk wordt gemaakt. ‘‘Een hele klus’’, verzekeren beiden, ‘‘maar we kunnen gelukkig veel. Dus als we klaar zijn, kan familie op een goede manier afscheid nemen.’’

Patricia werkt ook bij de ziekenhuisapotheek, maar heeft altijd ‘iets’ met overleden mensen willen doen. Toen er een plekje vrijkwam voor een parttime functie heeft ze direct gesolliciteerd. ‘‘Sommige mensen snappen het niet, vinden het misschien gek, maar voor mij kwam een droom uit. Dit werk doe je met een bepaald gevoel, niet iedereen kan en wil dit werk doen.’’ Dat ze graag met dode lichamen werken, betekent niet dat het altijd makkelijk is. Sommige situaties komen gewoon keihard binnen. ‘‘Je wordt zeker niet gevoelloos van dit werk. Integendeel.’’ Op die momenten hebben ze elkaar, kunnen ze collega’s bellen die precies weten wat ze meemaken. Dat helpt.

Moeilijk en zwaar was het begin van de coronapandemie. Ellis weet nog dat de eerste aan corona overleden patiënt werd binnengebracht. De regels waren heel streng. Familie werd weggehouden en de overledene ging in een zwarte body bag die direct werd dichtgeritst. Afscheid nemen was er niet bij uit angst voor verdere besmetting. ‘‘Het was alsof we in een heel slechte film waren beland. Tegen een kind dat afscheid wilde nemen van haar vader moest ik ‘nee’ zeggen. Verschrikkelijk vond ik dat. Daar kon ik wel om janken.’’

Een goede samenwerking met de verschillende ziekenhuisafdelingen is voor het werk in het mortuarium van grote waarde. Zo geeft Patricia aan dat het van belang is dat een overledene zo snel mogelijk naar het mortuarium wordt overgebracht waar het lichaam kan worden gekoeld. ‘‘De kamers in de kliniek zijn warm. Ligt iemand daar langere tijd, dan gaat het lichaam snel achteruit en wordt het voor ons veel moeilijker om iemand nog mooi en toonbaar te maken. Soms zijn we dan gedwongen om de kist te sluiten.’'

‘‘Wij snappen het wel. Op de afdeling denken ze aan de familie en willen ze die de tijd bieden afscheid te nemen. Wij denken aan het welzijn van de overledene, waardoor de tijd om afscheid te nemen juist langer wordt.’’ Het klinkt misschien gek, vult Ellis aan, ‘‘maar wij hebben een overledene liefst zo hard en koud mogelijk. Dan kunnen we ons werk het beste doen en het meeste betekenen voor familie.’’

Ook hebben ze medewerkers van de spoedeisende hulp en de IC (afdelingen waar relatief veel mensen overlijden) gevraagd op het laken, waaronder een overledene ligt, een briefje te leggen met een waarschuwing. ‘‘Dan kunnen wij ons ook voorbereiden op wat ons te wachten staat. We werken dan wel in het mortuarium, maar schrikken ook als we het laken opzij trekken en een slachtoffer van een ongeluk, die onder het bloed zit, of iemand die nog vol slangen en tubes zit, aantreffen.’’

Veel ziekenhuizen hebben het mortuarium uitbesteed aan commerciële organisaties. Het MCL heeft ervoor gekozen dat niet te doen. De medewerkers zijn hier heel blij mee. Ze kunnen hun werk blijven doen en het goede persoonlijke contact met familie, pathologen en uitvaartmedewerkers blijft.

‘Je moet er niet aan denken dat dit was uitbesteed. Dan duurt alles langer, wordt het minder persoonlijk en kun je voor familie niet betekenen wat we nu wel kunnen. Afscheid nemen wordt dan moeilijker. Het persoonlijke contact wat we hebben met familie wordt zeer gewaardeerd. Als iemand overlijdt, stopt misschien de zorgverzekering. Maar ook dit stukje zorg draagt, hoe verdrietig ook, zeker bij aan de kwaliteit van leven van de nabestaanden. Daar doen we het voor.’’

Wil jij ook komen werken bij #teamMCL? Of alvast even digitaal sfeerproeven via ons Instagramaccount @mcleeuwarden?