Voorkomen is beter dan genezen

In het ziekenhuis kom je voor behandeling, niet voor preventie, toch? "Dat idee is echt achterhaald", aldus internist-endocrinoloog Helen Lutgers. "Als medisch specialisten zijn we steeds meer bezig met het voorkómen van klachten. En, nog belangrijker, ervoor zorgen dat patiënten zo gezond en prettig mogelijk kunnen blijven leven."

Martin van Diemen (66) is er heel eerlijk over: van zijn kwaliteit van leven was zes jaar geleden weinig meer over. "Ik voelde me een oude man", vertelt hij. "Alle puf was er uit. Ik was vermoeid, bewoog me langzamer, had nergens zin meer in. En, levensgevaarlijk, op de motor ben ik tijdens het rijden wel eens een paar seconden weggedommeld. Mijn malaise had invloed op mijn werk, mijn relatie, mijn seksleven. Eerlijk gezegd vond ik er weinig meer aan."

Martin had op dat moment een lange rij van aandoeningen en klachten, van suikerziekte en reuma tot een te hoge bloeddruk en schildklierproblemen. Tegen al zijn kwalen slikte hij in totaal meer dan zeventig pillen. "Die moesten me helpen, maar ik werd er veelal juist beroerder van, vooral van de bloeddrukverlagers." In 2016 had hij er genoeg van en liet hij zich doorverwijzen naar internist-endocrinoloog Helen Lutgers van het MCL. "Hoe kom ik zo snel mogelijk van zoveel mogelijk pillen af?", was de eerste vraag die hij haar stelde. Zij adviseerde hem over hoe hij verantwoord kon afbouwen. Ook schreef ze hem voor sommige middelen een alternatief voor, met minder bijwerkingen. Daarna moest Martin vooral zelf aan de slag, met name met het aanpassen van zijn eetgewoonten. "Ik woog op dat moment 130 kilo. Door anders en veel minder te gaan eten, ben ik er daarvan in een paar jaar 35 kwijtgeraakt. Ik vermijd suiker, koolhydraten en vlees zoveel mogelijk. In plaats daarvan eet ik veel vis, groenten en sla. Verder maak ik zelf waterkefir, een drankje met probiotica. Dat helpt mijn stoelgang soepel te houden."

Op haar poli ziet Helen Lutgers, internist-endocrinoloog met leefstijl als extra aandachtsgebied, veel mensen met ernstig overgewicht. "Het standaard recept was lang om de klachten van deze patiënten te behandelen en ze verder door te verwijzen naar een diëtist. Maar met de boodschap 'u moet afvallen en meer bewegen' zijn veel mensen inmiddels wel klaar. Zeker als ze al jaren met hun gewicht worstelen. Vandaar dat we het tegenwoordig anders aanpakken. We focussen nu vooral op wat ander, gezonder gedrag kan opleveren. Zowel lichamelijk als mentaal. Weer met vriendinnen kunnen wandelen bijvoorbeeld, of in de tuin kunnen werken. Voor zo'n doel raken patiënten sneller gemotiveerd."

Je kunt je afvragen of het de taak van een medisch specialist is om dat bespreekbaar te maken. Past het onderwerp niet beter thuis in de spreekkamer van de huisarts? "Daar natuurlijk ook", bevestigt Helen Lutgers. "Maar de helft van alle Nederlanders is te zwaar, met tal van medische problemen tot gevolg. Om daar verandering in te brengen, moeten we met z'n allen samenwerken." Ze geeft toe dat nog lang niet al haar collega's daarvan doordrongen zijn. "Veel van de oudere generatie specialisten zijn nog opgeleid met het idee dat de dokter behandelt en zo mogelijk beter maakt. Anno 2023 is dat echter niet meer genoeg. We moeten er samen óók de schouders onder zetten om aandoeningen en klachten te voorkomen. Voor patiënten én voor de maatschappij. Want alleen zo houden we de zorg op de lange duur toegankelijk en betaalbaar."

In een ziekenhuis kom je niet zomaar. Vaak zit de schrik bij patiënten die er belanden dan ook goed in. Dat maakt volgens Helen Lutgers dat ze extra openstaan voor een gesprek over een andere leefstijl. Mits de aanpak bij ze past en het ze zo makkelijk mogelijk wordt gemaakt. "Ik vertel ze bijvoorbeeld hoeveel baat ze kunnen hebben bij het vergroten van hun spierkracht. De winst daarvan merk je namelijk snel in je dagelijkse leven. Bovendien heeft meer spierkracht positieve effecten op allerlei processen in je lichaam. Het geeft dus dubbel voordeel. Daarvoor hoef je echt niet per se ingewikkelde trainingsprogramma's te volgen. Je kunt ook simpele oefeningen thuis doen, op het moment dat het jou uitkomt. Dan houd je het andere gedrag waarschijnlijk beter vol."

Interne geneeskunde is niet de enige afdeling in het MCL waar aandacht is voor preventie. Ook op andere poli's gebeurt van alles. Denk aan een speciaal spreekuur voor kwetsbare patiënten of een trainingsprogramma dat de conditie van mensen met darmkanker verbetert vóórdat ze worden geopereerd. (Zie kader.) "Preventie gaat natuurlijk over meer dan kilo's verliezen", verduidelijkt Helen Lutgers. "Het betekent bijvoorbeeld ook: de kans op complicaties na een operatie verkleinen en dus sneller herstellen. Of: voorkomen dat je steeds meer medicijnen moet gaan gebruiken. Mijn droom is dat we in het MCL straks één 'gezondheidswinst-loket' hebben, waar alle preventie-activiteiten van ons ziekenhuis samenkomen en patiënten maatwerkadvies kunnen krijgen over onder een andere leefstijl en revalidatie. Daar gaan we de komende jaren hard aan werken."

Terug naar Martin van Diemen. Hoe gaat het nu met hem? "Ik ben een ander mens", zegt hij stellig. "Al met al heb ik het tij net op tijd kunnen keren. Ik voel me zoveel energieker. Dat werkt overal in door. Mijn relatie is weer goed. In september bereik ik mijn pensioengerechtigde leeftijd, maar ik heb bij mijn werkgever al voor een jaar bijgetekend. Allemaal omdat ik, letterlijk en figuurlijk, lekkerder in mijn vel zit. Ja, je leefstijl veranderen vraagt wat meer van je dan een handje pillen slikken. Maar die inspanning betaalt zich dubbel en dwars terug."

"Gezonder leven gaat voor mij over: gewoon doen. Als je allerlei ambitieuze voornemens verzint over afvallen en meer bewegen, is de kans op falen groot. Hetzelfde geldt voor activiteiten waar je bewust aan begint, want dan kun je er ook weer actief mee stoppen. Veel beter werkt het om vanaf nu, de hele dag door, kleine veranderingen door te voeren. Klop beslag met de hand in plaats van met een keukenmachine. Hang de was aan de waslijn in plaats van dat je die in de droger doet. Dat zijn allemaal vormen van extra beweging. Hetzelfde geldt voor eten. Vervang een koekje door een handje snoeptomaatjes. Geniet van een heerlijke kop smaakjesthee in plaats van frisdranken met of zonder suikers. Juist dat soort kleine aanpassingen houd je beter vol. En samen maken ze toch een groot verschil."

• Trainingsprogramma voor patiënten met darmkanker die geopereerd moeten worden, zodat ze fitter de operatie in gaan, en na de operatie sneller herstellen.
• Longrevalidatieprogramma voor patiënten met bijvoorbeeld astma, COPD of long-COVID, of om behandeling van longkanker beter te doorstaan.
• Speciaal spreekuur 'Kwetsbaarheid in Kaart' voor kwetsbare patiënten, om in overleg een goede afweging te maken tussen mogelijke voordelen en risico's van een intensieve behandeling.
• Valpolikliniek voor mensen (vaak ouderen) die het afgelopen jaar ten minste één keer zijn gevallen. Op deze polikliniek onderzoeken we de oorzaak van het vallen is en kijken we hoe deze klacht het best te behandelen is, met als doel botbreuken te voorkomen.
• POPP-poli: extra begeleiding-op-maat voor zwangere vrouwen met een mentale kwetsbaarheid.
• Extra screening van oudere patiënten die binnenkomen bij de spoedeisende eerste hulp, met als doel ze gepersonaliseerde zorg te kunnen bieden, bijvoorbeeld een eiwitrijk dieet tijdens een opname om de spierkracht te verbeteren.

Wil jij ook komen werken bij #teamMCL? Of alvast even digitaal sfeerproeven via ons Instagramaccount @mcleeuwarden?