Soms komt alle ellende samen in een wond

De expertise van het Wondexpertisecentrum (WEC) in het MCL onderzoekt, stelt een diagnose, behandelt en voorkomt erger. En bespaart gaandeweg ook nog eens veel geld. Hierdoor kan er passende zorg worden ingezet wat tot reductie van de zorgkosten leidt.

Het Wondexpertisecentrum bestaat uit een vaatchirurg, vier wondconsulenten, vijf wondverpleegkundigen en doktersassistenten. Een wondconsulent en wondverpleegkundige zijn verpleegkundigen met post-HBO-opleiding. In het MCL werken de wondconsulenten voornamelijk in de kliniek en de wondverpleegkundigen in de polikliniek. De vaatchirurg zorgt voor de diagnostiek en de therapie; verpleegkundigen voeren de regie in de keten: denk hierbij aan het bepalen van het wondbeleid, behandelen van de wond, het uitvoeren van scherp debrideren, vangnet voor vragen vanuit de eerstelijnszorg.

Patiënten kunnen vanuit de eerste en tweede lijn naar het WEC verwezen worden (via de huisarts of een specialist in het ziekenhuis). Het doel van elke behandeling is een verbetering van de klachten en indien mogelijk een snelle wondgenezing, waarbij kwaliteit van leven voorop staat. De patiënt staat in de behandeling altijd centraal. Het wondbehandelplan wordt opgesteld in overleg met de patiënt en aangepast aan de patiënt. Want elke patiënt is uniek en elke wond is uniek. Kortom: het WEC ziet de patiënt als een geheel!

Vaatchirurg Ties van Andringa de Kempenaer: “Een wond is een symptoom. Er is een onderliggend lijden waardoor de wond niet geneest. Soms komt alle ellende samen in een wond. Als je een wond wilt laten genezen moet alles kloppen.” Factoren die wondgenezing kunnen beïnvloeden zijn onder meer zuurstofvoorziening, infectie, voedingstoestand, en dan met name of je genoeg eiwitten hebt om weefsel op te bouwen. En nog vele andere zaken zoals medicijngebruik. Eén ding moet duidelijk zijn, vindt het WEC: ze zijn er voor de complexe wonden waarvoor een pleister of verband niet meer helpt. Per jaar komen ongeveer 700 nieuwe patiënten naar het WEC met een wond die niet dicht wil. Patiënten van het WEC zijn er in alle leeftijdscategorieën, maar 65-plussers zijn oververtegenwoordigd. Het WEC werkt samen met veel andere disciplines in het MCL: orthopeden, plastisch chirurgen, chirurgen, gipsverbandmeesters, internisten, dermatologen, revalidatieartsen, daarnaast de geriaters en vele anderen.

Van Andringa: “Je hebt het over slagaderlijke problematiek, of aderen, zoals spataderen.” Wie denkt dat spataderen ontsierend of hooguit lastig zijn heeft absoluut geen gelijk: vaak is een ‘open been’ ooit begonnen als spataderprobleem. Het WEC behandelt daarnaast de ‘diabetische voet’, postoperatieve wondinfecties, decubitus- (‘doorlig’-)wonden, traumawonden (ontstaan door een ongeval), brandwonden, oncologische wonden en wonden door bestraling. Een wond die niet dicht wil kan vérgaande consequenties hebben. Wondconsulent Janet Rijploeg: “Als er een ontsteking bij komt kan dat leiden tot amputatie van ledematen of delen daarvan.”

Onderdeel van het WEC is ook de gipskamer. Sommige wonden worden met een gipsverband behandeld. Bijvoorbeeld bij de diabetische voet, maar denk ook aan het kind dat achterop de fiets met z’n voet tussen de spaken is gekomen. Dat levert een pijnlijke wond op, en vaak ook een botbreuk. Met de voet in het gips wordt de genezing bevorderd; door het gips neemt de beweeglijkheid en daarmee de pijn af.

Het wondexpertisecentrum gaat bij de behandeling mee met de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van wondbehandeling, en soms is er een zijspoor. Zoals de VR-bril. Patiënten die een ingrijpende (en soms pijnlijke) wondbehandeling ondergaan krijgen een virtualrealitybril op en vertoeven dan digitaal in bijvoorbeeld een schitterend landschap of zijn actief met een spel. Wondconsulent Maaike Slotboom: “Wat we zien is dat bij de patiënt het angstgevoel afneemt en minder pijnmedicatie ingenomen hoeft te worden. Hierdoor wordt er bijvoorbeeld minder opgekeken tegen de vervolgwondbehandelingen. Het voorkomt angst en je kunt toe met minder pijnstilling.”

De werkwijze van het WEC in het MCL is redelijk uniek in Nederland. Van Andringa: “In het verleden werd dezelfde wond door verschillende mensen behandeld, maar die overlegden niet.” Gevolg: er zat geen enkele lijn in de behandeling van een wond. Deze werkwijze zonder veel afstemming kostte de zorgsector veel geld: rond 4 miljard per jaar, 4% van de totale kosten van de gezondheidszorg, becijferde consultancybedrijf CapGemini in 2014. Een klein deel van die kosten (4%) komt voor rekening van het ziekenhuis, zo’n 80% is huisartsenzorg en thuiszorg. Vóór het WEC in het MCL startte kostte behandeling van een wond gemiddeld € 750; door nieuwe aanpak en samenwerking met thuiszorgorganisaties is dat nu rond de € 275. Door de versnippering duurde het in 2014 gemiddeld 26 weken voordat een patiënt met een complexe wond bij een wondexpert kwam. Dat leidde niet alleen tot hogere kosten, maar ook tot veel narigheid voor de patiënt. Van Andringa: “Vaak wist de huisarts niet eens dat een van zijn patiënten een complexe wond had. Die wond werd behandeld door iemand van de thuiszorg. Met de allerbeste bedoelingen, maar zonder het gewenste resultaat. Helaas is dat elders in Nederland vaak nog zo.”

Goede wondzorg binnen en buiten het MCL bestaat in dit geval uit samenwerking met Quality Zorg, een algemene thuiszorgorganisatie met een specialisatie wondzorg. De patiëntendossiers van MCL zijn gekoppeld met die van Quality Zorg. Andere thuiszorgorganisaties hebben inmiddels goed opgeleide aandachtsvelders wondzorg. Zo nodig worden kennis en informatie tussen de verschillende aandachtsvelders uitgewisseld. Kwaliteitsverbetering vindt ook plaats door meer uniforme verbandmiddelen. Die worden door een groothandel geleverd. Wondverpleegkundige Jantina Wiersma: “Dus niet meer door de apotheek, maar centraal via een groothandel. Daarmee krijgt de patiënt het juiste middel. Voor apotheken is het vrijwel ondoenlijk om alle verschillende soorten materiaal op voorraad te hebben. De patiënt kreeg dus nog wel eens een alternatief mee dat niet altijd het beste was.”

Samenwerking met de thuiszorgorganisaties leidt ertoe dat er meer zorg thuis kan worden verleend. De coronaperiode heeft ertoe bijgedragen dat veel minder mensen met complexe wonden zijn aangewezen op ziekenhuiszorg, en dat de bijdrage van de thuiszorg van steeds groter belang wordt. Het WEC vervult daarbij meer een rol als regisseur. De juiste zorg op de juiste plek is in dit geval dus zelden bij de huisarts, maar vaker bij de thuiszorgverpleegkundige. Het WEC in het MCL kijkt mee via beveiligde data-uitwisseling.

De toegangstijd tot het WEC is inmiddels bijna gehalveerd. Er is dus nog ruimte voor verbetering, maar, zo licht Van Andringa toe, “we zijn ook afhankelijk van de signalering door de thuiszorg of de huisarts. En daarnaast patient delay; de patiënt wacht zelf soms ook te lang.”

Het WEC in het MCL werkt nauw samen met collega-zorginstelling Noorderbreedte. Door de reductie van het aantal vaatchirurgische bedden in het MCL van 22 naar 12, zijn de vaatchirurgen en het WEC een nauwe samenwerking aangegaan met Noorderbreedte Revalidatie. Inmiddels heeft Noorderbreedte Revalidatie daardoor een wondafdeling van twintig bedden. Er werkt een wondverpleegkundige die door het WEC is opgeleid; die ook geregeld consulten in andere Noorderbreedtehuizen doet. Er is geregeld overleg tussen de vaatchirurg van het MCL en de specialist ouderengeneeskunde van Noorderbreedte. Het verlies van het aantal beschikbare bedden in het MCL is daarmee opgevangen, echter is het aantal patiënten met gecompliceerde wondgenezing in totaal gegroeid. Ondanks het verminderd aantal bedden in het MCL is het WEC en alle faciliteiten daarom derhalve groeiende.

Wondconsulent Maaike Slotboom: “Preventie is een belangrijk onderdeel van ons werk, bedside teaching, een stem bij de inkoop van de juiste materialen.” De leden van het WEC verzorgen ook scholing, zowel in het MCL als bij de samenwerkende thuiszorgorganisaties en andere Friese ziekenhuizen.

Snelle wondgenezing is uiteraard in het belang van de patiënt, die sneller van klachten en pijn af is. Maar ook voor de patiënt kan het lastig zijn. Wondverpleegkundige Jantina Wiersma: “Complexe wondgenezing vraagt tijd, geduld en leefstijlaanpassingen van een patiënt. Het heeft vaak veel impact, zeker als de mobiliteit beperkt wordt en er zelfzorgtekorten ontstaan. Uitleg en preventiemaatregelen zijn daarom belangrijk om in samenspraak met de patiënt tot verbetering/wondgenezing te komen.”

“Patiënten doen niet altijd wat van ze gevraagd wordt. Er zijn leefregels nodig om goede wondgenezing mogelijk te maken. Bijvoorbeeld schoenen dragen die de voeten extra beschermen. Doe je dat niet, dan kun je in de problemen komen. Maar de patiënten die de leefregels wél opvolgen, zien daardoor vaak snelle verbetering van de klachten en zijn daar heel blij mee.”

Wil jij ook komen werken bij #teamMCL? Of alvast even digitaal sfeerproeven via ons Instagramaccount @mcleeuwarden?