Anesthesie: Meten is weten

Simpel samengevat zorgt een anesthesioloog ervoor dat een chirurg veilig kan opereren en dat een patiënt een operatie zo comfortabel mogelijk doorstaat. Om zijn werk goed te kunnen doen, meet hij tijdens een ingreep steeds de vitale lichaamsfuncties van een patiënt: de hartslag, de bloeddruk en het zuurstofgehalte in het bloed. Die gegevens vertellen hem hoe het met de patiënt gaat en of er zo nodig actie moet worden ondernemen. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als de bloeddruk van een patiënt te veel daalt."Dan dienen we vocht of medicijnen toe, of een combinatie van beide",vertelt anesthesioloog Tammo Brouwer, die vanaf 2001 in het MCL werkt."Dat is belangrijk om complicaties te voorkomen. Bij een langdurig lage bloeddruk gaat er namelijk minder zuurstof naar de organen en andere weefsels.Met mogelijk schade tot gevolg, bijvoorbeeld aan de nieren. Vandaar dat we daar heel alert op zijn."

De bloeddruk- en de hartslagmeting geven hiervoor belangrijke informatie. Maar die gegevens alleen zijn eigenlijk niet genoeg.Het menselijk hart- en vaatstelsel vormt namelijk een razend ingewikkeld systeem. Als de bloeddruk tijdens een operatie daalt, kan dat ook meerdere oorzaken hebben. Bijvoorbeeld bloedverlies of uitdroging, met verschillende effecten op het hart. "Om doeltreffend te kunnen ingrijpen, hebben we meer data nodig", aldus Brouwer. "Zodat we vervolgens de juiste behandeling kunnen kiezen om het probleem te verhelpen.

Daar komt de moderne techniek om de hoek kijken. Sinds een paar jaar gebruiken Brouwer, collega-anesthesioloog Paul van Beest en speciaal daarvoor opgeleide anesthesiemedewerkers tijdens hoog risico-operaties namelijk een bewakingsmonitor, die allerlei extra informatie geeft. Bijvoorbeeld de hoeveelheid bloed die het hart per minuut en per slag uitpompt, en de variatie daarin. "Als die te laag is, gaat er te weinig bloed naar het hart",legt Brouwer uit. "We noemen dat 'ondervulling'. Door het bloedvolume aan te vullen met vocht of door medicatie te geven, is het hart in staat om per slag weer meer vloeistof door het lichaam te pompen en zo dus ook meer zuurstof naar de weefsels en cellen te transporteren."

Te veel vocht — 'overvulling' — is echter ook weer niet goed. Dan raakt het hart overbelast en verslechtert de zuurstoftoevoer juist.Bovendien vergroot overvulling de kans op complicaties als wondinfectie en longontsteking. "Dankzij onze meetapparatuur kunnen mijn collega's en ik onder andere het slagvolume goed in de gaten houden en dus de juiste behandelkeuze maken. Afgelopen jaren hebben we wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het effect van het apparaat. Daaruit bleek dat patiënten bij wie we de apparatuur inzetten daarna gemiddeld een dag korter in het ziekenhuis hoeven blijven.Vermoedelijk omdat hun lichaam het minder zwaar te verduren heeft gehad tijdens de operatie en ze daar dus sneller van herstellen." 

Maar de techniek doet meer. Tammo Brouwer en zijn collega's gebruiken ook een systeem dat tijdens een operatie alarm slaat, nog vóórdat de bloeddruk van een patiënt (ernstig) daalt. Een computerprogramma kan zo'n bloeddrukdaling namelijk voorspellen, waardoor de anesthesioloog eerder kan ingrijpen. In dat programma zitten de gegevens van duizenden patiënten die onder narcose zijn geweest. Op basis daarvan is een algoritme (een set instructies om een berekening te maken) in staat om de kans in te schatten dat de bloeddruk van de patiënt gaat zakken. Die informatie gebruikt de anesthesioloog om zijn beleid op aan te passen. "Zo'n waarschuwingssysteem vervangt geen mensen", benadrukt Brouwer. "Maar zo'n alarmbel tijdens de operatie helpt ons wel om tijdig te kunnen reageren."

Nieuwe technieken worden trouwens niet alleen tijdens,maar ook voor en na een operatie gebruikt. "Als enige ziekenhuis ter wereld verzamelen we bijvoorbeeld voorafgaand aan een hoog risico-operatie ook al gegevens over onder andere de hartfrequentie en het slagvolume van de patiënt", verklaart Brouwer. "Die informatie helpt ons om, samen met de voorgeschiedenis, het gesprek met de patiënt en het lichamelijke onderzoek, een betere inschatting te maken van het operatierisico. Zo weten we bij wie we extra moeten opletten en welke patiënten we bijvoorbeeld vóór de operatie al extra vocht moeten geven. Zodat we nóg betere zorg kunnen verlenen."

Overigens kan de uitkomst van zo'n risico inschatting ook zijn dat een patiënt mogelijk niet sterk genoeg is voor een operatie. "Dat bespreken we dan in een multidisciplinair overleg, waar behalve de anesthesioloog bijvoorbeeld ook de betrokken specialist, een intensivist en zo nodig cardioloog bij zit", besluit Brouwer. "En, best bijzonder: we nodigen ook familieleden uit om bij zo'n overleg aan te schuiven. Uiteindelijk gaat het immers om hun dierbare. Niet meer dan logisch dus, om een ingrijpend besluit als wel of niet opereren samen te nemen."

Wil jij ook komen werken bij #teamMCL? Of alvast even digitaal sfeerproeven via ons Instagramaccount @mcleeuwarden?